Przepis art. 15 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji określa podstawowe uprawnienie policjanta, jakim jest prawo do: „legitymowania osób w celu ustalenia ich tożsamości”. Podkreśla się, że granice tej czynności określa sam przepis przyjmując, że: „chodzi o ustalenie tożsamości konkretnych osób” (zob. B. Opaliński, M. Rogalski, P. Szustakiewicz, Ustawa o Policji. Komentarz, wyd. 1, Warszawa 2015).
Aby zrealizować to uprawnienie policjanci muszą ograniczyć swobodę poruszania się danej osoby w celu i w granicach koniecznych dla wykonania czynności wylegitymowania. Zgodnie z § 2 ust. 1 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 26 lipca 2005 r. w sprawie sposobu postępowania przy wykonywaniu niektórych uprawnień policjantów policjant, który przystępuje do czynności legitymowania obowiązany jest podać swój stopień, imię i nazwisko w sposób umożliwiający odnotowanie tych danych, a także podstawę prawną i przyczynę podjęcia czynności służbowej. Przy czym powyższe odnosi się tylko i wyłącznie do policjanta umundurowanego. Natomiast policjant nieumundurowany oprócz podania ww. danych jest obowiązany okazać legitymację służbową, a na żądanie osoby, wobec której podjęto te czynności musi umożliwić odnotowanie danych w niej zawartych.
Zgodnie z § 4 ww. rozporządzenia policjant może ustalić tożsamość wyłącznie na podstawie: 1) dowodu osobistego, 2) paszportu, 3) zagranicznego dokumentu tożsamości, 4) innego dokumentu zaopatrzonego w fotografię i oznaczonego numerem lub serią, 5) informacji o osobie w postaci zdjęcia wraz z opisem wizerunku osoby lub odcisków linii papilarnych zgromadzonych w policyjnych zbiorach danych do których Policja ma dostęp bądź 6) na podstawie oświadczenia innej osoby, której tożsamość została ustalona na podstawie dokumentów z pkt 1) – 4). W sytuacji, gdy tożsamość określonej osoby jest znana policjantowi osobiście, może on odstąpić od czynności legitymowania (§ 6 ww. rozporządzenia). Utrwalenie czynności ustalenia tożsamości danej osoby następuje w notatniku służbowym, na odpowiednim nośniku elektronicznym albo w notatce służbowej ze wskazaniem daty, czasu, miejsca, przyczyny legitymowania, danych identyfikacyjnych osoby oraz dokumentu, na podstawie, którego następuje wylegitymowanie. Przy legitymowaniu osób znajdujących się w pojeździe policjant ma prawo – ze względów bezpieczeństwa – żądać opuszczenia pojazdu przez osobę, którą legitymuje oraz przez inne osoby znajdujące się w pojeździe (§ 5 ust. 1 ww. rozporządzenia).
Istotne jest to, że § 7 ww. rozporządzenia określa, iż policjant obowiązany jest – utrwalając fakt legitymowania – podać: „przyczynę legitymowania”. Sformułowanie to pozwala wyrazić pogląd, że policjant nie może wykonywać czynności legitymowania bez przyczyny. Musi, zatem dysponować określonym przekonaniem pozwalającym mu podjąć ww. czynność np. uzasadnionym przekonaniem, że osoba, którą chce wylegitymować jest poszukiwana (cel znalezienia osoby ukrywającej się przed organami ścigania lub wymiarem sprawiedliwości) lub że legitymowana osoba jest zaginiona (cel odnalezienia osoby, którą na skutek wystąpienia zdarzenia uniemożliwiającego ustalenie miejsca jej pobytu należy odnaleźć w celu zapewnienia ochrony jej życia, zdrowia lub wolności). Legitymowanie bez jakiejkolwiek uzasadnionej przyczyny pozbawione jest podstaw prawnych.